Ιστορία του αστικού φαινομένου

Το ζήτημα της δημιουργίας των ευρωπαϊκών πόλεων είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο της ευρωπαϊκής, παλαιάς και νεότερης, πραγματικότητας, και σχετίζεται με το πώς βιώνουμε σήμερα την Ευρώπη. Πώς συγκροτήθηκαν οι πόλεις σε μια πυκνοκατοικημένη περιοχή της δυτικής Ευρώπης; Πώς οι αδιαφοροποίητες αρχικά οικιστικές συγκεντρώσεις άλλαξαν κατάσταση, συνειδητοποίησαν προοδευτικά τον εαυτό τους και χειραφετήθηκαν πολιτικά; Η διπλή αυτή θέαση που συνδέει την ιστορία με την πολιτική συμβάλλει ως μια επιπλέον τεκμηριωμένη ύλη στην ερμηνεία του αστικού φαινομένου σε ολόκληρη την Ευρώπη. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο οι υπό εξέταση πόλεις αποκτούν κάπως την πραγματική τους υπόσταση και γίνεται δυνατή η ανασύνθεση των υλικών όρων της ύπαρξής τους και η διάκριση των δεικτών εκείνων που χαρτογραφούν τις ιδεολογικές εμπειρίες από τη ζωή μέσα σε αυτές. Με γνώμονα τη διεπιστημονικότητα, η παρούσα ιστορική ανάλυση παρουσιάζει τις πιο χαρακτηριστικές πλευρές των παραπάνω τάσεων. Στο πρώτο κεφάλαιο καταδεικνύεται η διασύνδεση της αστικής ιστορίας της μεσαιωνικής Φλάνδρας με τις γενικότερες ιστορικές περιοδολογήσεις (Ανρί Πιρέν, Φελίξ Ρουσσώ, Φραντς Πέτρι, Ζαν Ντοντ, Φερνάν Φερκάουτερεν, Άντριαν Φερλούστ), αναλύεται το πώς αυτές οι θεωρίες πρόβαλλαν ή χρησιμοποιήθηκαν για να προβάλουν τις συνέχειες ή τις ασυνέχειες με το ρωμαϊκό παρελθόν της Ευρώπης, αλλά και το ζήτημα της κεφαλαιικής συσσώρευσης, ώστε να αναδειχθεί το ιστορικό πρόβλημα που προέκυπτε και να διατυπωθούν οι σχετικές οικονομικές θεωρίες (Καρλ Μπύχερ, Βέρνερ Ζόμπαρτ, Μαξ Βέμπερ). Στη συνέχεια διερευνώνται οι φλαμανδικές οικιστικές συγκεντρώσεις τόσο από την άποψη της ρωμαϊκής πρωτοϊστορίας τους όσο και από την άποψη της ανάδυσης νέων πολισμάτων κατά τις διάδοχες περιόδους των Μεροβιγγείων (5ος-8ος αι.) και των Καρολίδων (8ος-10ος αι.). Στο τέταρτο και πέμπτο κεφάλαιο εξετάζονται οι επιδρομές των Βίκινγκς στην περιοχή της Φλάνδρας, οι οποίες λειτούργησαν ως καταλύτης για τις αναδιευθετήσεις της ισχύος και ανέδειξαν τον κόμη ως νέο και ανερχόμενο εξουσιαστικό παράγοντα. Τέλος, παρουσιάζεται η εσωτερική ζωή των πόλεων της Φλάνδρας από την άποψη κυρίως της κοινοτικής οργάνωσής τους, της ανάπτυξης των νέου τύπου διοικητικών και δικαστικών θεσμών, και ιδίως, της συντεχνιακής έκφρασης της οικονομικής λειτουργίας τους. • H Νικολέττα Γιαντσή-Μελετιάδη είναι Καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ.