Θεσσαλονίκη. Όψεις μιας αρχαίας μητρόπολης

Το βιβλίο αποτελεί, κατά έναν τρόπο, μια μονογραφία για την αρχαιολογία της Θεσσαλονίκης, η οποία έρχεται να καλύψει ένα κενό στον τομέα αυτό. Αποτελείται από δώδεκα κεφάλαια, που φέρνουν τον αναγνώστη σε επαφή με τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους που συνθέτουν το πολεοδομικό συγκρότημα της αρχαίας Θεσσαλονίκης. Η πόλη σχεδιάστηκε με κανονικό, ορθογώνιο σύστημα και απέκτησε γρήγορα την όψη μιας μητρόπολης του ελληνιστικού κόσμου καταρχάς και της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στη συνέχεια, ακμάζοντας έως την ύστερη αρχαιότητα (6ος αι. μ. Χ.). Στον αναγνώστη παρουσιάζονται με αναλυτικό τρόπο τα αρχαιολογικά κατάλοιπα αλλά και οι απόψεις γύρω από αυτά: Η αγορά με τα μνημειακά της κτίσματα, όπως το Ωδείον και η προβληματικής λειτουργίας στοά από την οποία προήλθαν οι ανάγλυφοι πεσσοί των «Μαγεμένων», τα ιερά της τεμένη, όπως αυτό του Σάραπη και της Ίσιδος ή ο μεγάλος ιωνικός ναός στον οποίο λατρεύονταν η θεά Ρώμη και ο αυτοκράτορας, το ανακτορικό συγκρότημα του Γαλερίου, προέκταση του οποίου αποτελούν η μεγάλη αψίδα (Καμάρα) και ο κυκλικός ναός (Ροτόντα), τα εκτενή νεκροταφεία με τα ποικίλου είδους ταφικά τους μνημεία, όπως είναι οι πολυτελείς σαρκοφάγοι με μυθολογικές παραστάσεις, ακόμη δύο μνημεία της θεοδοσιανής εποχής, το ένα από τα οποία βρίσκεται ακόμη –μέχρι πρόσφατα αγνοημένο– στη θέση του, γνωστό από παλιά με την αινιγματική ονομασία «το Μάρμαρο του φιδιού». Εκτός από τα επιμέρους αυτά θέματα το κείμενο του πρώτου κεφαλαίου, που δημοσιεύεται εδώ για πρώτη φορά, σκοπό έχει να συνδέσει όλα τα υπόλοιπα μεταξύ τους, καθώς αποτελεί ένα είδος εισαγωγής στην αρχαιολογία της Θεσσαλονίκης. Τα στοιχεία που περιέχονται σ' αυτό μας επιτρέπουν να παρακολουθήσουμε την εξελικτική πορεία της πόλης από την περίοδο πριν την ίδρυσή της από τον Κάσσανδρο έως την ύστερη αρχαιότητα. Το πόνημα απευθύνεται σε αρχαιολόγους που εργάζονται στην πόλη αλλά και άλλους μελετητές που ασχολούνται με την ιστορία της Θεσσαλονίκης. Η Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβερίου είναι ομότιμη καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ.